Απορρίμματα από Μύκονο, Στερεά, Πελοπόννησο στη Φυλή
Ανθρωποι, πτηνά και σκουπίδια στον ΧΥΤΑ της Φυλής
Εθνικός σκουπιδοτενεκές και ΧΥΤΑ γενικής χρήσης τείνει να γίνει ο Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων στη Φυλή. Πρόσφατα αποκαλύφθηκε και καταγγέλθηκε παράνομη μεταφορά σκουπιδιών, μαζί με ανακυκλώσιμα υλικά, από τη Μύκονο στον Ασπρόπυργο, με προφανή προορισμό τη Φυλή. Και δεν είναι η μόνη περίπτωση. Η Φυλή δέχεται απορρίμματα σχεδόν απ' όλη την Αττική, μεγάλο μέρος της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας, καθώς και από νησιά. Αντί για 3.500 τόνους απορρίμματα ημερησίως, όπως προβλεπόταν, στη Φυλή ρίχνονται μέχρι και τριπλάσιες ποσότητες. Μαζί με τα αστικά θάβονται και βιομηχανικά - βιοτεχνικά απόβλητα, που θα έπρεπε να έχουν διαφορετική επεξεργασία. Τεράστιο έλλειμμα ελέγχου, σε έναν κλάδο όπου δεν βρωμούν μόνο τα σκουπίδια...
Απόβλητα από Μύκονο στον ΧΥΤΑ της Φυλής
Τι αναφέρει έκθεση της Περιφέρειας Αττικής
Καταγγελίες κίνησης πολιτών
ΧΥΤΑ Αττικής ή ΧΥΤΑ της μισής Ελλάδας; Ο λόγος για τον ΧΥΤΑ Φυλής, που βομβαρδίζεται με απορρίμματα από περιοχές εκτός Αττικής. Ο χώρος στη Φυλή, παρότι «βαφτίστηκε» πανηγυρικά Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Απορριμμάτων, μοιάζει περισσότερο με έναν τεράστιο ανοιχτό κάδο σκουπιδιών, όπου ο καθένας πετάει ό,τι θέλει, εκθέτοντας τους υπεύθυνους σε όλα τα επίπεδα διαχείρισης της εξουσίας. Το αποτέλεσμα είναι ο υδροκέφαλος σκουπιδότοπος της Φυλής να γεμίζει και η όποια υπομονή των κατοίκων να εξαντλείται. Το ποτήρι της αγανάκτησης ξεχείλισε όταν αποκαλύφθηκε από κινήσεις πολιτών η μεταφορά 16 μεγάλων κοντέινερ με απόβλητα από τη Μύκονο στην περιοχή Καλυμπάκι του Λιμένος Ελευσίνας και στη συνέχεια, σε Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών στον Ασπρόπυργο. Ο Δήμος Μυκόνου έχει συνάψει σύμβαση με ιδιωτική εταιρεία για τη μεταφορά των ανακυκλώσιμων υλικών στην Αττική και τη διαλογή τους σε ΚΔΑΥ. Οπως προκύπτει από έκθεση υπηρεσιών της Περιφέρειας Αττικής, που κινήθηκε έπειτα από τις καταγγελίες των κινήσεων πολιτών Ecoeleusis και «Πρωτοβουλία συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων» (ΠΡΩΣΥΝΑΤ), ο Οργανισμός Λιμένος Ελευσίνας δεν διαθέτει περιβαλλοντική αδειοδότηση για τη μεταφόρτωση δημοτικών αποβλήτων στο συγκεκριμένο σημείο (εξάλλου και συνολικά ο λιμένας λειτουργεί χωρίς έγκριση περιβαλλοντικών όρων!). Επιπλέον, όπως καταγγέλλουν οι κινήσεις που αποκάλυψαν την παράνομη μεταφορά, το φορτίο των κοντέινερ ανέδιδε έντονη οσμή, παραπέμποντας σε κοινά σκουπίδια. Καθώς τα ΚΔΑΥ έχουν δικαίωμα να ρίχνουν ποσότητες απορριμμάτων στον ΧΥΤΑ Φυλής (ως υπόλειμμα ύστερα από τη διαλογή των ανακυκλώσιμων), υπάρχει η βάσιμη υπόνοια ότι μαζί με υπολείμματα μπορεί να «σπρώχνονται» στον ΧΥΤΑ κοινά σκουπίδια. Εξυπηρετούνται έτσι δήμοι με προβληματικό ή και χωρίς ΧΥΤΑ. Ρίχνουν τα σκουπίδια τους στον «εθνικό σκουπιδοτενεκέ» της Φυλής! Δεν αποτελεί, όμως, πρόκληση η γυαλιστερή Μύκονος να στέλνει τα σκουπίδια της στην καταφρονεμένη Δυτική Αττική;
Και δεν είναι μόνο η Μύκονος. Οπως καταγγέλλει η «Επιτροπή Αγώνα Φυλής για την απομάκρυνση της χωματερής», ο ΧΥΤΑ δέχεται σκουπίδια από περιοχές της Πελοποννήσου, την Ανατολική Στερεά, τα νησιά κ.λπ. «Κάθε μέρα πέφτουν στη Φυλή 10.000 τόνοι σκουπιδιών, έναντι πρόβλεψης 3.500. Πρόκειται για διαρκές περιβαλλοντικό έγκλημα, που πρέπει να σταματήσει», τονίζει η Επιτροπή Αγώνα.
Τον Μάρτιο υπογράφηκε η άδεια απόθεσης στη Φυλή 90 τόνων την ημέρα από τους Δήμους Τριπόλεως και Ερμιονίδας. Εκτός όμως αυτών, υπάρχουν δήμοι της Πελοποννήσου που έχουν υπογράψει συμβάσεις με ιδιωτικές εταιρείες για την αποκομιδή των απορριμμάτων χωρίς να προσδιορίζεται ο χώρος διάθεσης! Το γεγονός ότι παράνομες χωματερές και ταλαίπωρες ρεματιές συνεχίζουν να δέχονται απόβλητα δεν σημαίνει ότι σημαντικό μέρος τους δεν βρίσκει τρόπο να μπει παράνομα στη Φυλή. «Αντί να οργανώσουμε τον διαπεριφερειακό σχεδιασμό σε όλη τη χώρα, φτιάξαμε ένα τεράστιο χώρο απόθεσης, όπου πέφτει το 95% των σκουπιδιών της Αττικής και το 40% της υπόλοιπης χώρας. Εάν συνεχίσουν έτσι, σε ένα χρόνο η Φυλή δεν θα υπάρχει, θα έχει υπερκορεστεί», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος Φυλής Δημήτρης Μπουραΐμης, ο οποίος διαμαρτύρεται έντονα για την έλλειψη ελέγχου από την περιφέρεια και την κεντρική διοίκηση.
Το αδιέξοδο έρχεται να επιτείνει το γεγονός ότι τα ειδικά απόβλητα (βιομηχανικά, βιοτεχνικά κ.λπ.) δεν διαχωρίζονται, αλλά συχνά αναμειγνύονται με τα απορρίμματα των νοικοκυριών. Οπως δείχνει επεξεργασία της ΠΡΩΣΥΝΑΤ, ενώ ο μέσος όρος ετήσιας παραγωγής απορριμμάτων στην Αττική είναι 543 κιλά ανά κάτοικο (πολύ υψηλό επίπεδο εν μέσω ύφεσης), μια σειρά από δήμους - έδρες βιομηχανιών και βιοτεχνιών έχουν πολύ υψηλότερο μέσο όρο: Ασπρόπυργος 1.149 κιλά/κάτοικο, Ελευσίνα 775 κ./κάτ., Μέγαρα 770 κ./κάτ., Κορωπί 705 κ./κάτ. Κάτι σάπιο υπάρχει στο Βασίλειο της...σκουπιδοκρατίας.
Του Γιαννη Ελαφρου
Το μεγάλο στοίχημα στη διαχείριση απορριμμάτων
Αγώνας δρόμου για την κατασκευή τεσσάρων μονάδων επεξεργασίας μέσω ΣΔΙΤ και με κονδύλια 200 εκατ. ευρώ από το ΕΣΠΑ
Μεσημέρι στον ΧΥΤΑ Φυλής: Υπό τον αδυσώπητο αττικό ήλιο, τα απορριμματοφόρα των δήμων αδειάζουν τα σκουπίδια. Οι μπουλντόζες του Ενιαίου Διαβαθμιδικού Συνδέσμου του Νομού Αττικής (ΕΔΣΝΑ) σπεύδουν να τα καλύψουν με χώμα και τα σμήνη των γλάρων κάνουν αλλεπάλληλες επιδρομές για να τσιμπήσουν ό,τι μπορούν. Πιο χαμηλά, εκτείνεται μια βαθιά λεκάνη όπου απασχολούνται γερανοί και εκσκαφείς. Πρόκειται για τη νεότερη επέκταση του ΧΥΤΑ με σκοπό να παρατείνει τον χρόνο ζωής του, σχεδόν διπλασιάζοντας τον όγκο απορριμμάτων που μπορεί να δεχτεί το ενεργό κύτταρο, από τα 9 στα 17 εκατομμύρια κυβικά μέτρα.
Πλησιάζοντας σε ένα σωρό από σκουπίδια, διακρίνονται ανθρώπινες φιγούρες. Είναι μέλη των συμμοριών ρακοσυλλεκτών της περιοχής, κυρίως Αλβανών Ρομά και μεταναστών από τη ΝΑ Ασία. Καθώς η μπουλντόζα αρχίζει να αδειάζει χώμα πάνω στον σωρό, με τους ρακοσυλλέκτες να συνεχίζουν αμέριμνοι τη δουλειά τους, οι ξεναγοί μου –υπάλληλοι του ΕΔΣΝΑ και της εταιρείας Ηλέκτωρ, που δραστηριοποιείται πολλαπλώς στη Φυλή– μου εξηγούν ότι τελευταίως οι ανεπιθύμητες αυτές επισκέψεις έχουν πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Σε λίγα λεπτά, εισέρχονται πολλοί ακόμα κυνηγοί των χαμένων θησαυρών των απορριμμάτων – κυρίως χαλκού και άλλων μετάλλων. Ο ΧΥΤΑ κλείνει, για την προστασία των εργαζομένων, όπως γίνεται με αυξανόμενη συχνότητα τελευταίως.
Στην Αττική παράγεται περίπου το 40% του συνόλου των απορριμμάτων της Ελλάδας – 2,26 εκατομμύρια τόνοι ετησίως, σύμφωνα με στοιχεία του 2011. Ο Περιφερειακός Σχεδιασμός (ΠΕΣΔΑ) για τη Διαχείριση Απορριμμάτων στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας, που ψηφίστηκε από τη Βουλή των Ελλήνων το σωτήριον έτος 2003, παραμένει ακόμα κατά το μεγαλύτερο μέρος του ανεφάρμοστος. Ο ΧΥΤΑ Φυλής, ο μόνος στην Αττική, αν δεν επεκταθεί περαιτέρω, υπολογίζεται ότι θα κορεστεί πλήρως έως τα μέσα του 2015.
Ο ΕΔΣΝΑ, υπό την προεδρία του περιφερειάρχη Αττικής Γιάννη Σγουρού, που από 1.1.2012 είναι ο υπεύθυνος φορέας για την υλοποίηση του ΠΕΣΔΑ, ενέκρινε τον περασμένο Αύγουστο την υλοποίηση, μέσω ΣΔΙΤ, τεσσάρων μονάδων επεξεργασίας απορριμμάτων – δύο στη Δυτική Αττική (στη Φυλή και τα Λιόσια), έναν στο Γραμματικό και έναν στην Κερατέα. Τα έργα, συνολικής ετήσιας δυναμικότητας 1,35 εκατ. τόνων, προϋπολογισμού άνω των 400 εκατ. ευρώ και αξίας που αναμένεται να υπερβεί σε βάθος χρόνου το 1 δισ. ευρώ, υπήχθησαν στις διατάξεις του νόμου περί ΣΔΙΤ τον περασμένο Οκτώβριο.
Ο στόχος είναι να ολοκληρωθούν και οι τέσσερις διαγωνισμοί ώς το τέλος του 2013 και να υλοποιηθούν τα έργα ώς το τέλος του 2015, καθώς αυτή είναι και η προθεσμία για την απορρόφηση των 200 εκατ. ευρώ του ΕΣΠΑ που έχουν δεσμευτεί για τη χρηματοδότησή τους. «Ηδη η α΄ φάση των διαγωνισμών ολοκληρώθηκε μέσα σε χρόνο ρεκόρ και με απόλυτη διαφάνεια», δηλώνει στην «Κ» ο κ. Σγουρός. Οπως σημειώνει, βέβαια, «έχουμε ακόμη πολύ δρόμο να διανύσουμε», κάνοντας ειδική μνεία στις δικαστικές εμπλοκές.
Παρά τις σημαντικές πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ, με τις οποίες απέρριψε τις αιτήσεις ακύρωσης που είχαν καταθέσει οι Δήμοι Φυλής και Μαραθώνα κατά των έργων στα Λιόσια και το Γραμματικό, το δικαστήριο έχει πολλή δουλειά ακόμα. Ενδεικτικά, αναφέρουμε ότι οι υποψήφιοι ανάδοχοι έχουν το δικαίωμα –το οποίο παγίως ασκούν– να προσφύγουν κατά του ανταγωνισμού μετά το πέρας της α΄ φάσης (έχει ήδη συμβεί στην περίπτωση του Γραμματικού), μετά την ολοκλήρωση του ανταγωνιστικού διαλόγου (β΄ φάση) και μετά την ανάδειξη του προσωρινού αναδόχου. Ο ίδιος ο ανταγωνιστικός διάλογος, κατά τον οποίο ο ΕΔΣΝΑ καλείται, σε διαπραγμάτευση με τους εργολάβους, να καθορίσει τις συγκεκριμένες παραμέτρους των έργων, αναμένεται να διαρκέσει 2-3 μήνες.
«Η προσέγγισή μας βασίζεται σε ανοιχτές τεχνολογίες, ώστε να μη θεωρηθεί ότι κλείνουμε το μάτι σε κάποιον, και ποσοτικοποιημένα κριτήρια, με κυρίαρχο το ύψος του τέλους εισόδου. Ετσι ελπίζουμε να περιορίσουμε τις υποκειμενικές κρίσεις και τις αμφισβητήσεις», δηλώνει στην «Κ» ο Νίκος Μαντζούφας, ειδικός γραμματέας ΣΔΙΤ, που συμμετέχει στην αξιολόγηση κάθε σταδίου του διαγωνισμού.
Το κοινωνικό ρίσκο
Πέρα από το νομικό-γραφειοκρατικό ναρκοπέδιο της διαγωνιστικής διαδικασίας, ο υποψήφιος επενδυτής και η τράπεζα που θα κληθεί να τον χρηματοδοτήσει πρέπει να λάβουν υπ’ όψιν και το «κοινωνικό ρίσκο». Τοπικές αντιδράσεις, με πιο ακραία το τετράμηνο αντάρτικο της Κερατέας το 2010-11, έχουν παίξει κρίσιμο ρόλο στην καθυστέρηση των επενδύσεων για τα απορρίμματα στην Αττική. Στην Κερατέα, πάντως, αυτόν τον καιρό επικρατεί ηρεμία. Τον περασμένο Ιανουάριο, η Βουλή ψήφισε τροπολογία που επιτρέπει την αλλαγή χωροθέτησης του ΧΥΤΑ στην περιοχή, από το Οβρυόκαστρο στις Φοβόλες. Η νέα τοποθεσία είναι δέκα φορές μικρότερη σε έκταση, ενώ, όπως σημειώνει στην «Κ» ο δήμαρχος Λαυρεωτικής, Κώστας Λεβαντής, δεν έχει και περιθώρια επέκτασης. Κατά τον κ. Λεβαντή, αυτό σημαίνει ότι ακυρώνεται στην πράξη ο ΠΕΣΔΑ, καθώς οι ποσότητες απορριμμάτων που θα διαχειρίζεται η Κερατέα θα είναι 60-80.000 τόνοι ετησίως, αντί των 127.500 τόνων που προέβλεπε ο ΠΕΣΔΑ. Τα λεγόμενά του επιβεβαιώνονται και από την προκήρυξη της α΄ φάσης του διαγωνισμού από τον ΕΔΣΝΑ, όπου σημειώνεται ότι «η ακριβής ποσότητα προβλέπεται να είναι μικρότερη» των 127.500 τόνων και ότι θα προσδιοριστεί κατόπιν συνεργασίας του Δήμου Λαυρεωτικής με το υπουργείο Περιβάλλοντος. «Πρόκειται ουσιαστικά για τα απορρίμματα των Δήμων Λαυρεωτικής και Σαρωνικού». Ωστόσο, οι δύο καλλικρατικοί δήμοι στέλνουν στον ΧΥΤΑ Φυλής αθροιστικά λιγότερο από 25.000 τόνους απορριμμάτων. Προς το παρόν, οι Κερατιώτες δείχνουν διατεθειμένοι να συμβιβαστούν με τον μεγαλύτερο όγκο...
Του Γιαννη Παλαιολογου
Τα προϊόντα ανακύκλωσης επιστρέφουν στα... σκουπίδια
Το ΕΜΑΚ Ανω Λιοσίων, που βρίσκεται δίπλα στον ΧΥΤΑ Φυλής, είναι από τα μεγαλύτερα εργοστάσια ανακύκλωσης και μηχανικής-βιολογικής επεξεργασίας απορριμμάτων στην Ευρώπη. Συναποτελείται από 14 κτιριακές μονάδες, συνολικής επιφάνειας 47.840 τ.μ., όπου γίνεται ανακύκλωση μετάλλων και πλαστικών, τα οποία μεταπωλούνται για παραγωγή RDF (καύσιμο που παράγεται από την επεξεργασία σύμμεικτων αποβλήτων) και κομποστοποίηση.
Το ΕΜΑΚ, το οποίο διαχειρίζεται η κοινοπραξία με επικεφαλής την εταιρεία Ηλέκτωρ αλλά ανήκει στον ΕΔΣΝΑ, έχει δυναμικότητα επεξεργασίας 350.000-400.000 τόνων απορριμμάτων ετησίως, αλλά το 2011 υποδέχθηκε μόλις 144.000 τόνους και το 2012 έφτασε τους 172.000. Επιπλέον, το σύνολο σχεδόν του RDF και του κομπόστ που παράγει δεν αξιοποιείται στην αγορά, αλλά καταλήγει στον ΧΥΤΑ.
Το RDF που παραγόταν έως τώρα δεν ήταν επαρκούς ποιότητας για να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο από τη βιομηχανικές μονάδες. Οπως εξηγεί στην «Κ» ο διευθυντής του εργοστασίου, Δημήτρης Παπαδόπουλος, «τα ποιοτικά ζητήματα επιλύθηκαν, τώρα γίνονται επαφές και υπάρχει μια κατ’ αρχάς συμφωνία των τσιμεντοβιομηχάνων με το ΥΠΕΚΑ για να το χρησιμοποιήσουν». Οσο για το κομπόστ, 25.000 τόνοι του οποίου παρήχθησαν πέρυσι από το ΕΜΑΚ, επειδή προέρχεται από σύμμεικτα και όχι προδιαλεγμένα οργανικά απόβλητα, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε βρώσιμες καλλιέργειες, ενώ δεν έχουν γίνει προσπάθειες να προωθηθεί εμπορικά. Είναι ένα δείγμα της σπατάλης πόρων που συνεπάγεται η υφιστάμενη κατάσταση. Ο Φίλιππος Κυρκίτσος, περιβαλλοντολόγος και πρόεδρος της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης, θεωρεί ότι ο ΠΕΣΔΑ Αττικής θα βελτιώσει οριακά μόνο την κατάσταση. «Στην Ευρωπαϊκή Ενωση μιλούν για την πρόληψη ως άμεση προτεραιότητα. Στη συνέχεια έρχεται η επαναχρησιμοποίηση, μετά η ανακύκλωση και η κομποστοποίηση, μετά οι μονάδες επεξεργασίας και, τέλος, για ό,τι περισσέψει, η ταφή. Εμείς δεν το κάνουμε αυτό, πάντα μιλούσαμε για σύμμεικτη διαχείριση», τονίζει στην «Κ» ο κ. Κυρκίτσος.
Ο πρόεδρος της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης έχει καταθέσει ολοκληρωμένη εναλλακτική λύση, την «Πράσινη Πρόταση για τη Διαχείριση Απορριμμάτων στην Αττική». Με φιλόδοξα προγράμματα επαναχρησιμοποίησης, διαλογής στην πηγή, κομποστοποίησης (οικιακής και μεγάλης κλίμακας) και Πράσινων Σημείων, η «Πράσινη Πρόταση» προβλέπει μείωση του ποσοστού ταφής των απορριμμάτων της Αττικής το 2040, στο καλύτερο σενάριο, στο 6%, από άνω του 80% που είναι σήμερα. Η εφαρμογή του ΠΕΣΔΑ, αντιθέτως, σύμφωνα με τον κ. Κυρκίτσο, θα μειώσει το ποσοστό ταφής μόλις στο 38% κατά την ίδια περίοδο, με υψηλότερο κόστος.
Ο κ. Μαντζούφας, ειδικός γραμματέας ΣΔΙΤ, δηλώνει στην «Κ» ότι ο ΠΕΣΔΑ, όπως θα συγκεκριμενοποιηθεί στα τεύχη δημοπράτησης, θα παρέχει κίνητρα για αυξημένη ανακύκλωση και θα καθιστά υποχρεωτική την υιοθέτηση τεχνολογιών ευέλικτων σε αλλαγή σύστασης της πρώτης ύλης (π.χ. ξεχωριστό οργανικό κλάσμα) που δέχονται οι μονάδες. Από την επιτυχία του ΕΔΣΝΑ και της ειδικής γραμματείας να εξασφαλίσουν αυτούς τους όρους, θα εξαρτηθεί και η δυνατότητα της χώρας μας να πετύχει τους στόχους των ευρωπαϊκών οδηγιών για τη διαχείριση απορριμμάτων, που σήμερα φαντάζουν περίπου άπιαστοι.
Οι πιο βασικοί αφορούν τη μείωση των βιοαποικοδομήσιμων αποβλήτων που οδηγούνται στην ταφή και η αύξηση της ανακύκλωσης. Για τα βιοαποικοδομήσιμα (οδηγία 31/1999), το ποσοστό που οδηγείται σε ΧΥΤΑ πρέπει να μειωθεί στο 35% της ποσότητας του 1995 ώς το 2020. Οι ενδιάμεσοι στόχοι (75% το 2010, 50% το 2013) έχουν ήδη χαθεί. Το ποσοστό επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης (οδηγία 98/2008) πρέπει να φτάσει το 50% έως το 2020. Σήμερα, κυμαίνεται γύρω στο 20% και οι πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις της Eurostat την ανεβάζουν μόλις στο 33% το 2020.
Η χώρα των ΧΑΔΑ είναι γενικότερα ουραγός πανευρωπαϊκά στην πολιτική διαχείρισης απορριμμάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα ισχύει ακόμα νόμος του 1975 (ο ν. 25/1975) βάσει του οποίου απαγορεύεται η εξαιρετικά διαδεδομένη πανευρωπαϊκά εφαρμογή συστημάτων «πληρώνω όσο πετάω» από τους δήμους. Ο νόμος ορίζει ότι τα δημοτικά τέλη θα εισπράττονται αποκλειστικά από τον λογαριασμό της ΔΕΗ και με κριτήριο την επιφάνεια της οικίας, όχι τα απορρίμματα που παράγει.
